Το αντικείμενο

HOME » ΕΠΙΚΑΙΡΑ » ΚΕΙΜΕΝΑ » Το αντικείμενο

Το φάσμα μιας πειραματικής Κοινωνίας,

Ναζιστικές θύμιζε αρβύλες και Κόκκινους Στρατούς∙

Κι οι θεατές θλιβεροί,

Το τελετουργικό να ευδοκούν των εκλογών∙

Την αέναη επαληθεύοντας ιδιότητά τους.

Ο κάθε θεσμός ανάλογα με τα δομικά χαρακτηριστικά και την ειδική λειτουργία του, διακρίνεται σε «κατασταλτικό», όταν συνδυάζει την οριοθετική του λειτουργία με τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων, και «μη-κατασταλτικό», όταν δεν έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει κυρώσεις σε περίπτωση μη-εφαρμογής του. Το ζητούμενο του Κράτους είναι να δημιουργήσει ένα επαρκές δίκτυο θεσμών, το οποίο θα αποδυναμώνει τον μεταβαλλόμενο χαρακτήρα της δράσης των Πολιτών, ώστε να αυτορρυθμίζεται η ισορροπία του κοινωνικού ιστού και να εσωτερικεύεται ως «αναγκαία συνθήκη».
Οι «Ανθρωπιστικές Επιστήμες»:

μελέτησαν ήδη το ανθρώπινο σώμα από την άποψη της ιστορικής δημογραφίας και παθολογίας, αντιμετωπίζοντάς το ως «έδρα από ανάγκες και ορέξεις»-ως «πεδίο από φυσιολογικές διαδικασίες και μεταβολισμούς»-ως «στόχο επιθέσεων μικροβίων και ιών».
«απέδειξαν» ποια θέση, στην ιστορία των κοινωνιών, έπρεπε να δοθεί σε διάφορα «βιολογικά γεγονότα», όπως η παράταση της διάρκειας της ζωής.

Συνακόλουθα το σώμα υπάγεται άμεσα σ’ ένα πολιτικό πεδίο και οι συσχετισμοί εξουσίας μπορούν να ασκούν πάνω του άμεσο έλεγχο. Η αυξανόμενη ομογενοποίηση των θεσμικών μοντέλων στις περιοχές, όπου ακμάζει ή επιβάλλεται η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στοχεύει στη διαστρέβλωση-χειραγώγηση των «αναγκών» και στην αδειοδότηση επεξεργασίας τους. Ο θεσμός παρουσιάζεται ως «δημιουργικός» και εσωτερικεύεται απ’ τον κοινωνικό ιστό σαν «εξισορροπιστικός», όταν επενδύει-υποβάλλει σε εργασία-υποχρεώνει σε τελετουργίες το ανθρώπινο σώμα, ενώ ως «προσκτητικός» και αφομειώνεται απ’ τον κοινωνικό ιστό σαν «εξουσιαστικός», όταν βασανίζει-χρησιμοποιεί οικονομικά το αθρώπινο σώμα.
Διαπιστώνεται παράλληλα μετατόπιση όσον αφορά στον ορισμό του «εγκλήματος», ο διαχωρισμός «επιτρεπτού» και «απαγορευμένου» διατηρεί μία σταθερότητα αλλά σημειώνονται αλλαγές στην ποινική πρακτική του «εγκλήματος», στην ποιότητά του-στη φύση του, στην ουσία που απλέον ως αξιόποινα ένστικτα-πάθη-αναπηρίες-αποτελέσματα κληρονομικότητας. Η δικαστική διαμόρφωση της κρίσης διαπνέεται από άλλα πρότυπα αξιολόγησης, πού μετατρέπουν ουσιαστικά τους κανόνες της επεξεργασίας της, επειδή στα «στοιχεία» προς αξιολόγηση και «νομική κωδικοποίηση» προστίθεται η «γνώση της Προσωπικότητας» του υπόδικου με το πρόσχημα πως η ποινή στοχεύει στην «αλλαγή συμπεριφοράς του κατάδικου», ώστε ο ίδιος να καταστεί «ικανός να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σεβόμενος τον Νόμο». «Μέτρα ασφαλείας» δηλαδή στα όρια του «ανθρωπισμού», όπως επιτηρούμενη ελευθερία-ποινική κηδεμονία,-αναγκαστική ιατρική παρακολούθηση, με απώτερο όμως στόχο τον πλήρη έλεγχο του ατόμου και της εξουδετέρωσης των «επικίνδυνων τάσεών του», «επικίνδυνες» επειδή εκφεύγουν των τυπολογικών προγνώσεων της «προσωπικότητας-πυρήνα». Στήνεται ένας δικαστικός μηχανισμός υποβοηθούμενος λοιπόν απ’ τις «Ειδικότητες» ως εξουσιαστικοί βραχίονες του Κράτους, οι οποίοι με «επιστημονικό ζήλο» μετατρέπουν την επιβεβαίωση της ενοχής σε παράδοξο επιστημονικό-δικονομικό σύμπλεγμα.
Απ’ όποια πλευρά κι αν εκληφθεί, η πολιτική επένδυσης του σώματος, όπως αυτό καθυποτάσσεται εντασσόμενο στο ρυθμισμένο σύστημα, αντιμετωπίζεται ως «δύναμη παραγωγής» και περιβάλλεται με σχέσεις εξουσίας και κυριαρχίας. Η καθυπόταξη δεν συντελείται μόνο δια μέσου των οργάνων της καθαρής βίας ή της ιδεολογίας, αλλά και δια τρόπων τεχνικά μελετημένων και υπολογισμένων.
Οι «Ανθρωπιστικές Επιστήμες» σε μια συνεχώς δανειοληπτική-υπηρετική σχέση με τον υπέρθεσμό της κρατικής εξουσίας, προτάσσουν ως «αντικείμενό» τους τα βιώματα-εμπειρίες-ένστικτα, τα οποία ομαδοποιούν σε μία «πολιτική τεχνολογία» του σώματος, εντελώς απροσδιόριστη και ασαφή:

ως «γνωστική προϋπόθεση» χάραξης ορίων-μορφοποίησης σχημάτων προς σύσταση ενός αόρατου «μη-κατασταλτικού θεσμού», που ιδιοποιείται την ενασχόληση με τη συμπεριφορά,η οποία υποδηλώνεται ως οι «αλλαγές-κινήσεις-αντιδράσεις μιας οντότητας».
ως «γνωστική προϋπόθεση» χάραξης επιβολής κυρώσεων σχετικά με πρότυπα που δεν εμπίπτουν στην ήδη υπάρχουσα ελεγκτική αρμοδιότητα δικονομιών προς σύσταση ενός αόρατου κατασταλτικού θεσμού, αυτόν της Ψυχιατρικής, που θα καθιστά δυνατή την κυρωτική του παρέμβαση και θα διαμορφώνει ένα «κοινωνικά αποδεκτό σώμα ιδεών».

Μονοπωλείται πλήρως και απολύτως σφαιρικά η «νόμιμη βία», ενσωματωμένη στο εν χρήσει μοντέλο της σωματικής ιατρικής, με την εγκυρότητά της να δικαιολογείται υπό τον μανδύα της «επιστήμης» της Ψυχιατρικής:

στη «συμπτωματολογία», μέσα από ένα σύνολο ψευδο-ιατρικών νεολογισμών, με τις οποίες αποδίδονται οι διάφορες εκφάνσεις της «μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς».
στη «διαγνωστική», μέσα από μία σειρά ταυτολογικών συνδυασμών, που προσδιορίζουν τον διαρκώς ανανεώσιμο κατάλογο των «νοσολογικών οντοτήτων».
στην «ερμηνευτική», μέσα από μία πληθώρα αλληλοαναιρούμενων και σαθρών αιτιολογήσεων της «μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς».
στη «θεραπευτική», μέσα από ένα σύνολο καταπιεστικών κα χειραγωγητικών μεθόδων αντιμετώπισης της «μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς».
στον «εγκλεισμό», μέσα από ένα σύνολο εκτελεστικών οργάνων, συνδεόμενα μεταξύ τους με άκαμπτες ιεραρχικές σχέσεις.

Πρόκειται για τη «μικροφυσική της εξουσίας», την οποία ασκεί η κρατική μηχανή με τον έντονα επεκτατικό της χαρακτήρα πάνω σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, είτε από τη λειτουργία της Δικτατορικής Οικονομίας της ελεύθερης αγοράς στα καπιταλιστικά-αστικά καθεστώτα, όπως αυτή χαρακτηρίζεται από τα συμφέροντα της ηγεμονίας της, είτε από την εσωτερίκευση της ιδεολογικοποιημένης πραγματικότητας, στις κομμουνιστικές τυραννίες, όπως αυτή χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα εκμηδενισμού της ανθρώπνης βούλησης.
Ελιγμοί-τεχνικές-τακτικές-tests αποτελούν ένα πλέγμα από σχέσεις τεταμένες, που συστηματοποιούν την ψυχιατρικοποίηση της καθημερινότητας ως συνολικό αποτέλεσμα στρατηγικών θέσεων, που στηρίζεται στον μη-εντοπισμό της οργανωτικής δομής. «Ένα μωσαϊκό από διευθυντήρια, ένα ψηφιδωτό από φέουδα» αναλαμβάνει να απενοχοποιήσει την Εξουσία διαχέοντας αρμοδιότητες καταστολής και ευθύνες ελέγχου στους Λειτουργούς των θεσμοποιημένων πλέον σημείων αναμέτρησης-εστιών αστάθειας, με το δημόσιο και το ιδιωτικό σκέλος τους να είναι «κεκτημένο» στα πεδία γνώσης, που η ίδια η Εξουσία προσφέρει ως βραχίονές της:

ο ψυχιατρικός θεσμός ως «δημόσια μέριμνα» προβάλλεται σαν «ασυλιακή περίθαλψη» και διαρθρώνεται σε δύο γραφειοκρατικούς μοχλούς με τη δημοσιο-υπαλληλική τους ιδιότητα. Η διοικητική γραφειοκρατία, διευθυντές-γραμματείς-δακτυλογράφοι-κλητήρες-προσωπικό καθαριότητας-προσωπικό τροφοδοσίας, διεκπεραιώνει τις διαχειριστικές υποθέσεις του ασύλου και ασκεί τον πλήρη έλεγχο εξοπλισμών-επανδρώσεων-οικονομικών διευθετήσεων. Η περιθαλψιακή γραφειοκρατία, ψυχίατροι-ψυχολόγοι-νοσοκόμοι-κοινωνικοί λειτουργοί-φύλακες ασθενών, συμμετέχει στο «διαγνωστικό-θεραπευτικό-νοσηλευτικό» έργο φέροντας το «καθήκον» της επιστημονικοφανούς κάλυψης της ύπαρξής του. Οι δύο τύποι γραφειοκρατίας συνιστούν τον εγγυημένο πράκτορα της κρατικής εξουσίας, επειδή προγραμματίζουν και ελέγχουν τις σχέσεις επικοινωνίας ως ένσκοπες δραστηριότητες και επάγουν αποτελέσματα εξουσίας-αναλύουν κα εκτελούν αποφάσεις του κρατικού μηχανισμού, ο οποίος καθορίζει «ελεύθερα υποκείμενα που εχουν δυνατότητες κια ευκαιρίες», ώστε να μπορεί να ενεργοποιήσει τη σεση εξουσίας-αφομειώνουν και εξουδετερώνουν την ανυποταξία της ελευθερίας απλώνοντας μακριές ρίζες στο κοινωνικό σύμπλεγμα και διασφαλίζοντας τη διατήρησή τους-συμπαρατάσσονται κι ενοποιούν τις εσωτερικές τους διεκδικήσεις και τις εξωτερικές τους παρεμβάσεις. Με το δημόσιο πρόσωπο του ψυχιατρικού θεσμού η κρατική εξουσία μονοπωλεί κι ελέγχει πλήρως τη χρηματοδότηση αυτού του γραφειοκρατικού πλέγματος και διαμορφώνει το νομικό πλαίσιο της λειτουργίας του. Ένα πολυσύνθετο και πολυδάπανο γραφειοκρατικό δίκτυο οργανωτικών μορφωμάτων συγκεκαλυμένης επιτήρησης, που απαρτίζεται από μια πληθώρα «Κέντρων Ψυχικής Υγείας» και «Συμβουλευτικών Σταθμών», προβαίνουν σε μαζική εφαρμογή «επιστημονικών μεθόδων» για τον έλεγχο της συμπεριφοράς.
ο ψυχιατρικός θεσμός ως «ιδιωτική μέριμνα» εξυπηρετεί μία επιταγή διττής ερμηνείας, οικονομική ως μορφή «παροχής υπηρεσιών» και κοινωνική ως «διαφοροποιημένη εφαρμογή» των μεθόδων ελέγχου και χειραγώγησης. Η «ιδιωτική μέριμνα» είναι ένα ιδιότυπο οργανωτικό μόρφωμα παρέμβλητο μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής ψυχιατρικής σαν μία μονάδα που δομείται σύμφωνα με το οργανωτικό μοντέλο του δημόσιου ψυχιατρείου και τελεί υπό ιδιωτικό οικονομικό έλεγχο, συνδυάζοντας τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της δημόσιας ψυχιατρικής και τα οικονομικά γνωρίσματα της ιδιωτικής. Σε αυτή την περίπτωση η εξουσία ασκείται απ’ τη βούληση του ατομικού ιδιοκτήτη του ασύλου-ιατρείου.

Ο ψυχίατρος λοιπόν δρα σαν πράκτορας της κρατικής εξουσίας, όταν διακονεί τα συμφέροντα του Δημοσίου, και σαν πράκτορας του ατομικού του προσανατολισμού, όταν διακονεί τα ιδιωτικά του συμφέροντα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, που η συντριπτική πλειοψηφία των ψυχιάτρων ανά τον κόσμο φροντίζει να συνδυάζει την ταυτόχρονη άσκηση κρατικής και ιδιωτικής ψυχιατρικής. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η «διαχείριση της συμπεριφοράς των μη-προνομιούχων στρωμάτων» ανατίθεται στη Δημόσια Ψυχιατρική, ενώ η «διαχείριση της συμπεριφοράς των προνομιούχων στρωμάτων» ανατίθεται στην Ιδιωτική Ψυχιατρική.
Όταν ο Pinel ως «φωτισμένος ανθρωπιστής κι επαναστάτης» καταφερόταν ενάντια στο αλυσόδεμα των εγκλείστων, προετοίμαζε το έδαφος για ιδεολογική νομιμοποίηση της υποβολής τους σε νέους πρόσθετους καταναγκασμούς, οι οποίοι να εναρμονίζονται με τη νεοσύστατη εξουσιαστική αντίληψη που κυοφορούσε ο μετασχηματισμός της επανάστασης σε καθεστώς, το οποίο επιφορτισμένο με τη διαχείριση των μελών της κοινωνίας προσδιορίζει τους θεσμούς του σε αλληλοσυμπληρούμενα επίπεδα:

ένα «δημόσιο», διεκπεραιωτή των σκοπιμοτήτων της κρατικής εξουσίας.
ένα «ιδιωτικό», χοάνη υπέρ-συγκέντρωσης των ίδιων σκοπιμοτήτων, συνδυασμένων όμως με τη διαμεσολαβημένη ικανοποίηση των επιταγών της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς.

Η ανθρώπινη υπόσταση γίνεται ενα «πολιτικό σώμα» σαν «σύνολο από στοιχεία και τεχνικές», που χρησιμεύουν ως όπλα-σταθμοί εναλλαγής εξουσιαστικών εφαρμογών. Μία επιτηδευμένη γνώση που καθυποτάσσει με τρόπο, ώστε η ποινική πρατκική να εμφανίζεται όχι σαν συνέπεια νομικής θεωρίας αλλά σαν ένα κεφάλαιο πολιτικής ανατομίας. Ο «Πολιτισμός» ως «δογματική αυθεντία» συγκροτεί τα «φιλάνθρωπα αισθήματά του» ως «εκλογικευμένη ορθότητα» στη σχάρα των «Ανθρωπιστικών Σπουδών-Μελετών» ως «αδιαμφισβήτητη αλήθεια» και τα εφαρμόζει δια της «Κοινωνικής Ψυχιατρικής» ως «θεραπευτική πανάκεια» ψυχιατρικοποιώντας καθολικά τη σκέψη και αποδυναμώνοντας ή ακυρώνοντας κάθε προσπάθεια εκτομής της νοσογόνας δομής ανταγωνισμού ή ομογενοποιητικής ισοπέδωσης αλλά εξυπηρετώντας τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά του.